Rıza mı? Şart mı? – Mini Test Üzerinden KVKK Uygulaması

KVKK uygulamasında en çok karıştırılan hususlardan biri, veri işleme faaliyetinin dayanağının yanlış belirlenmesidir. Özellikle veri sorumlularının “her işlem için açık rıza almak gerekir” şeklindeki yaklaşımı, gereksiz yere mevzuat yükü doğurmakta ve ileride ciddi ihlal riskleri yaratmaktadır. Bu yazıda, açık rızanın gerekli olup olmadığına dair farkındalığı artırmak amacıyla, okuyuculara mini testli örneklerle açıklayıcı bir rehber sunulmuştur:

KVKK m.5: Açık Rıza Dışındaki İşleme Şartları

Öncelikle hatırlatalım: 6698 sayılı Kanun’un 5. maddesine göre kişisel veriler, açık rıza dışında aşağıdaki durumlarda da işlenebilir:

• Kanunlarda açıkça öngörülmesi,

• Fiili imkânsızlık nedeniyle rıza veremeyen kişinin verilerinin işlenmesi,

• Bir sözleşmenin kurulması veya ifasıyla doğrudan ilgili olması,

• Veri sorumlusunun hukuki yükümlülüğünü yerine getirmesi,

• İlgili kişinin kendisi tarafından alenileştirilmiş olması,

• Bir hakkın tesisi, kullanılması veya korunması için veri işlenmesinin zorunlu olması,

• Veri sorumlusunun meşru menfaati için veri işlemenin zorunlu olması.

Bu kapsamda, her işlem için açık rıza alınması gerekmez; açık rıza bir “istisna” değil, esasen “son çare”dir.

Mini Test: Açık Rıza Gerekli mi?

Aşağıdaki senaryolarda açık rızanın gerekli olup olmadığını tahmin edin. Ardından doğru cevabı ve açıklamasını birlikte değerlendirelim:

Soru 1:

Bir hukuk bürosu, vekalet aldığı müvekkilin kimlik fotokopisini dosyasına ekliyor.

Tahmin: Açık rıza gerekli mi?

Cevap: Hayır. Sözleşmenin kurulması ve vekalet ilişkisinin gereği olarak işlenmektedir. KVKK m.5/2-c.

Soru 2:

Bir kargo firması, teslimat adresini taşıma işlemi için lojistik firmasıyla paylaşıyor.

Cevap: Hayır. Sözleşmenin ifası için gerekli olduğundan açık rıza gerekmez.

Soru 3:

Bir AVM, ziyaretçilerin T.C. kimlik numarasını alarak kampanya kaydı yapıyor.

Cevap: Evet. Kampanyaya katılım zorunlu değildir ve açık rıza alınmaksızın T.C. kimlik numarası gibi hassas veriler işlenemez.

Soru 4:

Bir özel hastane, hastanın önceki tedavi kayıtlarını sistemde saklamaya devam ediyor.

Cevap: Hayır. Sağlık verisi olduğu için kural olarak açık rıza gerekir; ancak Sağlık Bakanlığı mevzuatı kapsamında, kanuni zorunluluklar dolayısıyla işlenebilir (m.6/3).

Soru 5:

Bir okul, öğrencinin sınıf listesini ve fotoğrafını internet sitesinde yayınlıyor.

Cevap: Evet. Açık rıza alınmadan özel nitelikli veri niteliğindeki bu bilgiler yayımlanamaz.

Yanlış Anlaşılan 3 Durum

1. E-posta Bülteni Kaydı

   • İlgili kişi kendi isteğiyle kayıt olsa bile, “ticari elektronik ileti” gönderimi için ayrıca açık rıza ve İleti Yönetim Sistemi (İYS) kaydı gereklidir.

2. Anonimleştirme – Rıza Gerektirir mi?

   • Hayır. Anonim hale getirme işlemi, kişisel veri niteliğini ortadan kaldırır. Ancak işlem öncesinde işleme faaliyeti varsa, o dönem için dayanak gerekir.

3. Ziyaretçi Defteri ve Güvenlik Kamerası

   • Güvenlik amacıyla alınan giriş kayıtlarında genelde açık rıza aranmaz; meşru menfaat yeterlidir. Ancak veri minimizasyonu (gereğinden fazla veri alınmaması) esastır.

KVKK uygulamasında açık rıza, sıkıştığımızda başvurduğumuz bir güvenlik ağı değildir. Aksine, en son başvurulacak ve mutlak özgür iradeyle verilmesi gereken istisnai bir hukuki temeldir. Her veri işleme faaliyetinde, önce başka bir işleme şartı var mı? sorusu sorulmalı, yoksa açık rıza gündeme alınmalıdır. Bu farkındalık, hem Kurul denetiminde ceza riskini azaltır hem de veriye saygılı bir kurumsal kültürün temelini oluşturur.

Bu yazı, hukuk bilimine katkı sağlamak maksadıyla kaleme alınmıştır.

Her somut olay, kendi özelinde ve koşulları çerçevesinde değerlendirilmelidir.

Bu yazı, herhangi bir kişi veya kuruma yönelik hukuki görüş teşkil etmemekte olup, sadece yüklendiği tarih itibarıyla yazarın mevzuata ve içtihata dair yorumunu göstermektedir. Yazar, okuyucuyla ilgili kendisine danışılmadığı sürece hiçbir sorumluluk kabul etmemektedir. Kanunlar, yönetmelikler ve uygulamalar zaman içerisinde değişir; çünkü hukuk ve muhakeme, insanlar yaşadıkça evrilmeye mahkumdur. Adil yargılanma ve kanunlara uygun bir muhakeme olduğu sürece, mevzuatın değişmesi sizleri endişelendirmesin.

Hukuki metinler, kanaatler ve yorumlar birer anlık fotoğraf gibidir; yalnızca çekildikleri zamanın gerçekliğini yansıtırlar. Bu nedenle, bu yazıda yer alan değerlendirmelerin ileride yürürlüğe girecek yeni düzenlemelerle geçerliliğini yitirmesi mümkündür.

Bu yazının içeriği, bir avukat-müvekkil ilişkisi doğurmaz ve yazıdan kaynaklı olarak doğabilecek herhangi bir zarardan dolayı sorumluluk kabul edilmez.

Mevzuat ve içtihat dışında, yazının tüm fikri hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeden alıntılanamaz; izinsiz şekilde kopyalanamaz veya herhangi bir mecra ya da platformda yayınlanamaz. Türkiye Barolar Birliği ile Adana Barosu’nun hakları saklıdır.

Hukukun ışığıyla yürümek isteyen herkese açık, samimi ve dürüst bir tartışma zemini sunmak dileğiyle…

Tüm hakları saklıdır, www.oguzgurlek.com